Historia przemysłu

„Wódka" – słowo staropolskie, które początkowo oznaczało wodę leczniczą. Inne nazwy: „gorzałka" (od "gorzeć", czyli palić) oraz okowita (z łacińskiego "aqua vitae", czyli woda życia).

Lata 1405–1918

• Historia polskiej wódki sięga aż XV wieku.
• Na przełomie XIII i XIV w. technologia produkcji dociera do Polski za pośrednictwem kupców arabskich lub włoskich.
• XV i XVI w. to dynamiczny rozwój eksportu wódki do krajów zachodnioeuropejskich i sąsiadujących. Produkcja i spożycie wódki są na tyle duże, że zdecydowano się na jej opodatkowanie.
• Kraków, Poznań i Gdańsk - największe ośrodki produkcji wódki w XVI w.
• Na przełomie XVII i XVIII w. polską wódkę spożywano w Anglii, Holandii, Danii, Niemczech, Austrii, Mołdawii, Czechach, na Węgrzech, w krajach skandynawskich i Rosji.
• XIX w. - w produkcji zaczęto stosować nowe technologie i aparaty odpędowe, co było niezbędne do wytwarzania wódki na przemysłową skalę.

Lata 1918–1939 

• Opracowano receptury i zaczęto produkować wiele wódek, których marki są znane do dzisiaj, takie jak: Wyborowa, Luksusowa, Żubrówka, Ekstra Żytnia, a z wódek gatunkowych produkowano m.in. Starka, Śliwowica, Goldwasser, Orzechówka, Gorzka, Cytrynówka, a także różne rodzaje likierów, nalewek i wódek wiśniowych.
• Większość marek była produkowana na bazie receptur z XVI i XVII w. Udoskonalona w okresie międzywojennym technologia wytwarzania zapewniła im uznanie w Polsce i w Europie.
• Duża rentowność produkcji wódek skłania władze państwowe, poszukujące źródeł dochodów, do wprowadzenia w 1924 r. monopolu na zakup i sprzedaż spirytusu oraz wyrobu i sprzedaży wódek czystych.
• Produkcja, wyrób i eksport pozostają w rękach prywatnych przedsiębiorców.
• Ustawa ustala również prawne ograniczenia dotyczące surowców – wódkę czystą można produkować jedynie ze spirytusu wytworzonego z ziemniaków lub zboża.

Lata 1944–1989

• W efekcie zmiany granic liczne gorzelnie, wytwórnie wódek i zakłady rektyfikacyjne znajdują się poza Polską. Właściciele przedsiębiorstw gorzelnianych z Polski centralnej są wywłaszczani (na podstawie przepisów o reformie rolnej). Jednocześnie państwo polskie staje się właścicielem zakładów na Ziemiach Odzyskanych.
• W 1944 r. reaktywowany jest Państwowy Monopol Spirytusowy, zwany w skrócie Polmosem. Polmos miał wyłączność na produkcję wszelkich napojów spirytusowych, w tym również wódek gatunkowych.
• Zdaniem władzy ludowej prawne ograniczenie bazy surowcowej wódek czystych do zbóż i ziemniaków utrudnia zagospodarowanie surowców rolnych. Ograniczenia te uchyla się w 1953 r., czego efektem jest spadek jakości wyrobów.
• Dopiero w latach siedemdziesiątych, wraz z pewną decentralizacją zarządzania przemysłem, władze biorą pod uwagę postulaty dotyczące ochrony jakości napojów spirytusowych, zgłaszane przez technologów.
• Poważnym ciosem dla Polmosu jest załamanie eksportu do ZSRR (od 1987 r.), spowodowane prohibicyjnymi działaniami ekipy Michaiła Gorbaczowa. O ile jeszcze w 1985 r. polskie przedsiębiorstwa sprzedają do ZSRR 22 mln litrów 100-procentowego alkoholu, o tyle dwa lata później jest to zaledwie 173 tys. litrów.
• Cechą charakterystyczną dla czasów PRL-u jest duża ilość spożywanych napojów spirytusowych. W 1977 r. statystyczny Polak wypijał 6,2 l wódki w przeliczeniu na czysty alkohol – a dane te dotyczą tylko alkoholu legalnego. Rzeczywiste spożycie jest znacznie wyższe od rejestrowanego. Pędzenie bimbru czy samogonu jest wówczas powszechne i społecznie akceptowane.

Lata 1989–2018

• Przemiany polityczno-gospodarcze po 1989 r. wywołują zmiany w polskiej branży spirytusowej. Polska otwiera się na import alkoholi, wprowadzony zostaje podatek akcyzowy, a państwo rezygnuje z monopolu na produkcję napojów spirytusowych. Przedsiębiorstwa państwowe wchodzące w skład Polmosu stopniowo się prywatyzują – ich właścicielami często stają się międzynarodowe koncerny, znane na całym świecie ze swoich whisky czy koniaków.
• W Polsce pojawiają się nowe marki, a inne, doskonale znane – znikają. Zmienia się także struktura spożycia alkoholu: o ile w latach osiemdziesiątych XX w. mocne trunki stanowią do 80% spożywanego alkoholu, o tyle od lat dziewięćdziesiątych spada spożycie wódek, a zwiększa się rola wina i piwa. Zmiana upodobań Polaków wydaje się trwała, a czasy, w których wódka stanowi zdecydowaną większość spożywanego alkoholu, już raczej nie wrócą.
• Dzięki akcesji do Unii Europejskiej Polska staje się stroną w sporze o definicję wódki. Dyskusja w tej kwestii dotyczy surowców: zboża i ziemniaków (jak chciały kraje północnej i środkowej Europy) czy też raczej dowolnego surowca pochodzenia roślinnego. Kompromisowe rozwiązanie z 2008 r. zakłada, że użycie do produkcji wódki surowców innych niż ziemniaki lub zboża musi być wyraźnie oznaczone na etykiecie.
• Ostatnie lata to okres rosnącej popularności polskiej wódki na międzynarodowych rynkach. Coraz więcej konsumentów w Stanach Zjednoczonych, Japonii, Brazylii czy Wielkiej Brytanii przekonuje się do wyrobów polskich producentów, a polskie wódki wielokrotnie zajmują czołowe miejsca w konkursach jakościowych.
  Od 2013 r. obowiązuje nowa definicja polskiej wódki, którą może być jedynie wódka produkowana na terytorium Polski z ziemniaków albo tradycyjnych zbóż: żyta, pszenicy, owsa, jęczmienia oraz pszenżyta.